Onze samenleving zit vol verhalen die door schaamte en ongemak niet of te weinig verteld worden. Terwijl het juist de aandacht is die ervoor zorgt dat het taboe verdwijnt. Theatermaker Ilse Oostvogels maakt voorstellingen over maatschappelijke onderwerpen die haar raken. Hierbij verdiept en verliest zij zich soms wel jaren in het onderwerp. In haar nieuwste voorstelling ‘Zenuwslopend’ staat de ‘ziekte met duizend gezichten centraal’: MS.
Echte verhalen in de spotlight
Ilse is nog maar net afgestudeerd als zij haar hart verliest aan het documentair theater. Hierbij worden bestaande bronnen gebruikt om voorstellingen te maken over echte verhalen uit het heden of verleden. ‘Zenuwslopend’ is gebaseerd op onderzoeken, interviews en meer dan 400 vragenlijsten over multiple sclerose (MS). Wat de theatervoorstelling extra bijzonder maakt, is dat er wordt gewerkt met mensen die de ziekte zelf hebben. Ilse: “Ik vind het een meerwaarde dat er ook mensen op het podium staan die de thematiek leven. Omdat zij als geen ander voelen wat het verhaal betekent, hoeven dit niet per se professionals te zijn. Wel moeten zij natuurlijk mijn artistieke ideeën tot leven kunnen brengen, zodat je als publiek niet bezig bent met wie wel of geen professionele acteur is. “
De ziekte met duizend gezichten
Ilse maakt dat waardoor zij geraakt wordt. Het zaadje voor de voorstelling ‘Zenuwslopend’ wordt geplant als Ilse een jaar of tien geleden in het onderwijs werkt. Stef, een vrolijke sportleraar, vertelt haar dat hij MS heeft. Een ziekte die hij op dat moment, achter zijn zorgeloze sportieve voorkomen, al jaren heeft weten te verbergen. “Dat hij het zolang verborgen had gehouden raakte mij hard. Als je bedenkt hoeveel mensen er zoals Stef rondlopen, dan is het enorm belangrijk om het taboe te doorbreken, om voor openheid te zorgen.” De ziekte, die zich bij elke patiënt anders uit, wordt vaak de ‘ziekte met duizend gezichten genoemd’. Gezichten die Ilse met haar werk het liefst recht in de ogen aankijkt. Ilse: “Ik merkte dat het verhaal van Stef mij bleef triggeren, dat ik er iets mee moest doen. Tegelijkertijd is het natuurlijk niet per se een leuk onderwerp om mee bezig te zijn. Ik besloot het toch te doen omdat het me een hele waardevolle maatschappelijke bijdrage leek en ik veel theatrale kansen zag. Ideeën die de fantasie prikkelen en helpen de boodschap over te brengen.”
Artistieke blijheid
Ilse zoekt altijd naar de balans tussen een verhaal dat zij wil vertellen en de creatieve mogelijkheden die hierbij in haar opkomen. Naast artistieke vrijheid, zoekt zij artistieke blijheid. Want in de eerste plaats is en blijft zij een kunstenaar die iets bijzonders wil neerzetten. “In de voorbereiding van deze voorstelling vond ik bijvoorbeeld de onvoorspelbaarheid van de ziekte en neurologische testjes ‘theatraal inspirerend”. Ook het typische geluid, of beter gezegd, het lawaai van de MRI-scanner, prikkelt haar fantasie. “Die machine maakt ongelofelijk veel lawaai en wordt door veel mensen als heel onprettig ervaren. Daarom vond ik het heel interessant dat ik er – als ik de geluiden van die scanner ging bestuderen – eigenlijk heel veel potentiële muziek in hoorde. Mijn muzikant was daarin helemaal mee en we hebben een groot stuk van de muziek in de voorstelling gebaseerd op deze tonen. Soms op een confronterende manier, maar zeker ook onverwacht feestelijk en energiek.”
Taboedoorbrekend
Uit de vele reacties die Ilse ontvangt, ziet zij dat ze met haar theatervoorstelling een diverse groep bezoekers bereikt. Van regulier theaterpubliek dat niet met de ziekte te maken heeft, tot mensen die de ziekte hebben of van dichtbij meemaken. ‘Zenuwslopend’ is voor iedereen die iemand kent met MS, voor wie herkenning zoekt en voor wie eigenlijk geen idee heeft wat MS is. De bezoeker wordt echt meegenomen in het leven van mensen met de ziekte. Waar verlangen mensen met MS naar? Hoe beïnvloedt de diagnose hun dagelijkse leven? Hun relaties? De manier waarop ze in het leven staan? Het laat zien hoe de kracht van de verbeelding ons kan helpen om nieuwe inzichten te krijgen. In dit geval doorbreekt kunst het taboe rond een veelvoorkomende ziekte. Mensen met de ziekte voelen zich meer gehoord en gezien en bezoekers die direct of indirect nog nooit met MS te maken hebben gehad, krijgen er meer begrip voor. Daar profiteert iedereen van. Ilse: “Dat vind ik heel mooi aan mijn werk. Dat ik bijzondere verhalen mag omzetten in theater, in kunst en zo de levens – of eigenlijk vooral de manier van kijken - van anderen positief kan beïnvloeden.”
