Lotte: “Met een bibberende hand kun je heel goed porselein gieten"

Klassieke ambachten sterven langzaam uit in Nederland. Als de dakpannen tijdens een flinke winterstorm van de daken waaien, is het hard zoeken naar een geschikte dakdekker. Ook voor andere beroepen waar kennis en kunde telt, zoals botenbouwer, glasblazer, stuccer of keramist is het een uitdaging gemotiveerde mensen te vinden. Voor het ontwikkelen van vakmanschap heb je tijd, ervaring en goede begeleiding nodig. En dat hebben ze bij Cor Unum. In deze werkplaats voor keramisch design in Den Bosch werken zowel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, dagbesteders, herintreders, reïntegranten, studenten, ontwerpers als professionals. “Maar”, vertelt Lotte Landsheer, directeur van stichting Cor Unum, “onze vrijwilligers zijn echt onmisbaar en geven ons de mogelijkheid om te zijn wie we zijn.”

Al vanaf de oprichting in 1953 is het sociale onderdeel van Cor Unum. Wat destijds begon als het antwoord op de hoge werkeloosheid in en rond Den Bosch, is nog altijd de oplossing voor een diverse groep mensen die om uiteenlopende redenen moeilijk aan het werk komen.

Geen stress op de werkvloer
Elke ochtend start het team van Cor Unum met het doorspreken van de dag. Iedereen heeft z’n taak en verantwoordelijkheid en stemt die ’s ochtends op elkaar af. Lotte vertelt: “Iedereen die hier werkt draagt bij aan het proces; de ontwerper, maar ook de gieter en modelleur. Iedereen verdient zijn plek. Samen vormen we Cor Unum, wat letterlijk “één van hart” betekent.”

De vraag naar de producten van Cor Unum is groot en door de maatregelen rondom corona duurt de productie van de bestellingen langer dan normaal. “Gelukkig snappen de mensen dat.” Lotte houdt stress en drukte bewust weg van de werkvloer. “Het samenkomen in de ochtend is belangrijk voor het team en de planning, dat geeft rust in de tent.”

Co-creatie door corona
Terwijl de werkplaats in Den Bosch leeg staat door het verplichte thuiswerken, vallen voor veel ontwerpers grote opdrachten weg. Het duurt niet lang voor bevriende vormgevers bellen met de vraag of ze in de lege werkplaats mogen werken met klei: “Als mijn hoofd niet door mag, kunnen mijn handen in ieder geval verder.” Zo ontstaat de ‘Designers in Residence’. Lotte: “Het is fantastisch dat onze werkplaats ook in deze tijd zo goed wordt gebruikt.” Na de lockdown keren de medewerkers terug en de ontwerpers vinden een tijdelijke plek pal achter Cor Unum. Tussen hen en de vakmensen bloeit een mooie kruisbestuiving op. Lotte: “We dagen elkaar uit, experimenteren en kijken met nieuwe ogen naar ons materiaal.”

[tekst gaat verder onder foto]

Het mooiste bibberlijntje
Het is duidelijk voor Lotte; samenwerking en co-creatie is het mooste dat er is: “Mijn vader, Zweitse Landsheer (van ’58 tot zijn pensioen in ‘86 directeur van Cor Unum, red.), was goed in het ontwerpen naar de mogelijkheden voor de mens. Zo werkte er in 1960 een man met parkinson bij ons. Mijn vader drukte hem een vaas en een kwastje met kobaltoxide in de handen en gaf hem de opdracht om rechte lijntjes van boven naar beneden te trekken. Dit leverde zulke mooie grafische bibberlijntjes op, dat dit ontwerp een vaste plek kreeg in onze collectie: de Grafico lijn. Nu, zestig jaar later, herhaalt de geschiedenis zich met Sander; een man die 3 jaar geleden een herseninfarct kreeg. Hij zet even voorzichtig en geconcentreerd de Grafico lijn op de vazen en ze zijn prachtig!”

Steun voor een veilige werkomgeving
Mensen staan centraal bij Cor Unum. Naast een waardevolle baan wil Lotte ze ook een veilige werkomgeving bieden. Sinds 2018 is Cor Unum gevestigd in het centrum van Den Bosch in de voormalige Ford garage in het pand Pompen & Verlouw. In dit prachtige monumentale pand heeft Cor Unum naast een werkplaats ook een winkel en expositieruimte. Er was een flinke verbouwing nodig om dit pand geschikt te maken tot keramiekatelier. Na de verbouwing bleek echter dat de afzuiginstallatie niet voldoende was om schoon en veilig te kunnen werken. Dankzij de steun van DOEN kon Cor Unum een grote afzuiginstallatie aanschaffen waardoor de werknemers veilig met het materiaal kunnen werken. Lotte: “Dat hadden we zelf nooit kunnen betalen.”

[tekst gaat verder onder foto]

Afval waarvan je kunt eten
Waar je produceert maak je afval. Dat is bij keramiek niet anders. Bij het spuiten van glazuur verdwijnt de nevel in de afzuigcabine. Elke week wordt de cabine schoongemaakt en de glazuurresten verzamelt. Normaal wordt dit afgevoerd als chemisch afval. “Dit moet anders kunnen”, dacht Lotte: “We ontdekten dat we dit ‘afval’ goed kunnen verwerken door het in te kapselen in de klei. Zodra het gebakken is, kun je veilig van het servies eten en houd je geen chemisch afval meer over. Dit prachtige ‘Re-glaze’ servies maken we nu al 12 jaar en elke nieuwe lichting is weer anders gekleurd. Sterrenchef Sergio Herman gebruikt het ook in zijn restaurant.”

Trots
Het enthousiasme van Lotte is aanstekelijk. Ze loopt over van de liefde voor het vak én de mensen. Dat heerst bij Cor Unum: haar moeder werkte in de beginjaren als vertegenwoordiger van Cor Unum en reed met een volgeladen wagen het land door. Nu staat ze als vrijwilliger in de winkel en nog vertelt ze even energiek over de producten als toen. Ook de samenwerking met kunstopleidingen, stages en de jaarlijkse Cor Unum ontwerpwedstrijd wakkeren het enthousiasme aan bij een nieuwe generatie. En dat werkt! Lotte: “Twee jaar geleden is onze modelleur met pensioen gegaan. Na 34 jaar heeft hij het vak overgedragen aan drie jonge mensen. Dat wij met elkaar dit mooie vak kunnen doorgegeven geeft ons bestaansrecht.”